Juridisch beleidskader
De Nederlandse overheid is wettelijk verplicht om voor het beheer en gebruik van de Noordzee beleid te maken. Overkoepelende thema’s in het beleid voor de Noordzee zijn ruimtelijke planning, het bereiken en behouden van de goede milieutoestand en de zorg voor een goede balans tussen enerzijds de functies en het gebruik en anderzijds de draagkracht van de Noordzee.
De formeel-juridische basis voor dit beleid is gegeven in de Omgevingswet en de EU-Kaderrichtlijn Mariene Strategie (KRM).
De Omgevingswet
De Omgevingswet verplicht het Rijk tot het opstellen van een nationaal waterprogramma. Het Rijk heeft daarom voor de periode 2022-2027 het Nationaal Waterprogramma (NWP) 2022-2027 opgesteld. Het NWP 2022-2027 beschrijft de hoofdlijnen van het nationale waterbeleid en het beheer van de rijkswateren en rijksvaarwegen. Een integraal onderdeel van het NWP 2022-2027 is het Programma Noordzee 2022-2027. Met het Programma Noordzee 2022-2027 stelt het Rijk de kaders voor ruimtelijk gebruik van de Noordzee in relatie tot de toestand van het mariene ecosysteem en voor het beleid gericht op het verbeteren van de milieutoestand.
Verplichtingen vanuit de KRM
De Europese Kaderrichtlijn Mariene Strategie (KRM) is in Nederland uitgewerkt in de drie delen van de Mariene Strategie. Elk deel doorloopt een zesjarige cyclus van toepassing, evaluatie en actualisering.
Op grond van het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl), een algemene maatregel van bestuur onder de Omgevingswet, moet het Programma Noordzee 2022-2027 vanuit de Mariene Strategie de goede milieutoestand van de Noordzee én de daarmee samenhangende reeks milieudoelen en bijbehorende indicatoren omschrijven. Ook moet het Programma van maatregelen van de Mariene Strategie hierin zijn opgenomen. Dit laatste is gerealiseerd door het in 2022 geactualiseerde deel 3 van de Mariene Strategie, het Programma van maatregelen, als bijlage aan het Programma Noordzee 2022-2027 toe te voegen.
Verplichtingen voor het ruimtegebruik
De Nationale Omgevingsvisie (NOVI 2020) bevat de strategische hoofdlijnen van het beleid voor de fysieke leefomgeving. Het Programma Noordzee 2022-2027 werkt deze verder uit voor de onderdelen die voor de Noordzee relevant zijn. Ook vanuit het Europees perspectief gelden verplichtingen die in het Programma Noordzee 2022-2027 zijn doorgevoerd. Op grond van de Kaderrichtlijn Maritieme Ruimtelijke Planning (MRP) is bijvoorbeeld het kader opgenomen om het ruimtegebruik op zee te plannen. Dat geldt ook voor het maritiem ruimtelijk plan en de afwegingskaders voor vergunningverlening. Het Programma Noordzee 2022-2027 is tevens een omgevingsvisie in de zin van de Omgevingswet.
Internationale verplichtingen
Het VN-Zeerechtverdrag (UNCLOS) is het alomvattende juridische kader voor het gebruik van zeeën en oceanen. De meer op concrete thema’s toegespitste mondiale, regionale en bilaterale verplichtingen en afspraken zijn beschreven op de pagina Beleidskader internationaal.
Wetten van kracht in de EEZ
Buiten de Nederlandse territoriale zee (de 12-mijlszone) zijn in de Exclusieve Economische Zone (EEZ) alleen de wetten van toepassing die voor die zone door de wetgever van kracht zijn verklaard. Dat zijn bijvoorbeeld de Omgevingswet en de Mijnbouwwet.