Gezenderde zeehonden rond offshore windparken in aanbouw – onderzoek afgerond

In september 2019 liet Wozep een aantal zeehonden zenderen in de omgeving van windenergiegebied Borssele, waar gebouwd werd aan windparken. Het doel was om zowel het zwem- en foerageergedrag als het gedrag, zoals de keuze voor bepaalde rustplaatsen van deze zeehonden, te monitoren in relatie tot geluid door de bouw van de windparken. Kennis over veranderingen in het gedrag van zeehonden is belangrijk; het geeft een beeld van het effect van geluidsverstoring op de conditie en algehele gezondheid van de dieren.

Voor het onderzoek, dat in handen lag van Wageningen Marine Research, werden tien grijze en tien gewone zeehonden op twee zandplaten van de Voordelta van zenders voorzien. Deze zenders verzamelen informatie over het gedrag van de zeehonden, onder andere het duikgedrag. De onderzoekslocatie was ideaal: deze zandplaten worden intensief gebruikt door zeehonden en de platen liggen in de omgeving van de bouwlocatie van de Borssele-windparken. Gehoopt werd dat de zeehonden zich in de omgeving van de windparken zouden bevinden op het moment dat er heiwerkzaamheden plaatsvonden. Dit zou het waarnemen van eventuele gedragsveranderingen mogelijk maken. Daarnaast zijn in dit onderzoek aanvullende tellingen van de rustplaatsen in de Delta uitgevoerd om mogelijke veranderingen in het gebruik ervan te kunnen detecteren. Ook zijn er strandingen van zeehonden bijgehouden.

Gezenderde zeehond
Gezenderde zeehond (foto: Jeroen Hoekendijk)

Effecten van onderwatergeluid
Onderwatergeluid kan zeezoogdieren op meerdere manieren beïnvloeden, afhankelijk van de eigenschappen van het geluid, de afstand van een dier tot de bron van het geluid en de duur dat een dier aan dat geluid blootgesteld wordt. Een dier dat een goed foerageergebied moet verlaten als gevolg van verstoringen, bijvoorbeeld door hoge geluidsniveaus, kan problemen krijgen met het vinden van een nieuw foerageergebied. Dit kan leiden tot gezondheidsproblemen en kan het krijgen van jongen negatief beïnvloeden. Dit Wozep-onderzoek heeft zich vooral gericht op de gewone en de grijze zeehond en de veranderingen in het gedrag als gevolg van geluid.

Uitkomsten onderzoek

Hoewel enige veranderingen in zowel het gedrag als ook het gebruik van rustplaatsen zijn waargenomen, kan er niet voldoende wetenschappelijk worden onderbouwd dat deze veranderingen een gevolg zijn van de bouw van de windparken in Borssele. Ondanks dat de zeehonden dicht bij het windpark hun rustplek hebben, waren er niet voldoende gezenderde dieren in de omgeving van de bouwwerkzaamheden aangetroffen om significante veranderingen in gedrag waar te nemen. Eén keer bevond zich een zeehond binnen een straal van 12 kilometer. Het dier liet een verandering in gedrag zien toen de heiwerkzaamheden begonnen: het verminderde zijn afdaling tijdens het duiken en ging van foerageergedrag over op verplaatsing. Vergeleken met andere studies in bijvoorbeeld Luchterduinen leek de afstand tot het windpark waarop de zeehonden hun gedrag veranderden kleiner. Het oppervlakte leefgebied waarin de zeehonden verstoring ervaarden leek tijdens de werkzaamheden aan het Borssele windpark dus minder groot. Dit zou kunnen komen door de mitigerende maatregelen die al vóór de heiwerkzaamheden aan de gang waren in Borssele, zoals het gebruik van akoestische afschrikmiddelen. Ook is er tijdens de bouw gebruik gemaakt van een bubbelgordijn om heigeluid onder water te isoleren in een straal rond de funderingspalen. Daarnaast kan het invloed gehad hebben dat in de aangrenzende Belgische windparken al heiwerkzaamheden werden uitgevoerd voorafgaand aan de werkzaamheden in Nederland. Mogelijk waren de dieren het gebied dus al aan het mijden.

Wat betreft het aantal strandingen is er voor de grijze zeehond geen verandering waargenomen in de periode van aanleg van het windpark. Voor de gewone zeehond waren de strandingen enigszins verhoogd, vooral die van pups en jonge dieren. Het aantal strandingen van deze soort is echter al sinds 2010 aan het toenemen. Omdat er geen structureel onderzoeksprogramma voor het bepalen van de doodsoorzaak is, kan geen verband worden gelegd tussen gestrande dieren en de werkzaamheden.

Kaartje bewegingen gezenderde zeehonden
Figuur 1. Bewegingen van de tien gezenderde grijze zeehonden sep. 2019-mrt. 2020. Rode tinten: vrouwtjes; blauwe tinten: mannetjes; lichtgrijs: sporen van dieren die in eerdere projecten waren gezenderd.

Het vervolg

Door dit zenderonderzoek hebben we meer informatie gekregen over het verspreidingsgedrag van zeehonden vanuit dit gebied (figuur 1). Toekomstige windparken worden gebouwd in gebieden die verder weg liggen van de rust- en foerageerplaatsen van de zeehonden. De verwachting is dan ook – deels op basis van de waargenomen effecten dichter bij de kust, zoals hier in Borssele – dat er geen grote effecten op zeehonden zijn van de bouw van deze windparken. Daarom zal de prioriteit van Wozep de komende jaren op ander onderzoek liggen.

Meer lezen?

Het onderzoeksrapport is te vinden op het Noordzeeloket.