Uitzending gemist? Bekijk het tv-programma over windenergie op zee en ecologie
Zaterdag 10 juni zond de NPO wetenschapsprogramma Focus uit, gewijd aan de effecten van windparken op zee op het zeeleven en de natuur. Journalist Petra Grijzen praat met verschillende wetenschappers over hun onderzoek naar de ecologische gevolgen van de energieproductie op de Noordzee. Ze gaat mee op veldwerk, krijgt uitleg in een laboratorium en bekijkt een van de windparken op de Noordzee vanuit een vissersboot. De onderzoeken die Petra Grijzen in het programma uitlicht, worden voor het merendeel uitgevoerd in opdracht van de overheid.
Windparken op zee moeten een belangrijke bijdrage leveren aan de energietransitie die we in Nederland willen realiseren. Minister Jetten van Economische Zaken en Klimaat spreekt in het tv-programma over de grote ambitie de we in Nederland hebben voor windenergie op zee. Dat mag niet ten koste gaan van de ecologische draagkracht van de Noordzee. Daarom laat de overheid veel - vaak meerjarig - onderzoek uitvoeren, zodat we betere kennis hebben over de directe effecten, maar ook over mogelijke effecten in de toekomst, bij veel meer windparken op zee. In 2030 is de ambitie om 21 gigawatt aan windenergie op de Nederlandse Noordzee te produceren. Ter vergelijk: eind 2023, als twee nieuwe parken aan de Hollandse kust operationeel zijn, winnen we in Nederland in totaal 4,5 gigawatt uit windenergie op zee.
Petra Grijzen gaat onder andere op bezoek bij mariene ecoloog Annemiek Hermans (Wageningen University & Research) in het laboratorium in Wageningen. Voor het project ElasmoPower onderzoekt Hermans het effect van straling van de stroomkabels die in zee liggen. Die straling kan invloed hebben op onder andere roggen en haaien. Deze diersoorten gebruiken elektromagnetische velden onder andere om hun weg te vinden en om te kunnen jagen. Door verstoring van de natuurlijke elektromagnetische velden, mogelijk als gevolg van stroomkabels, kunnen ze bijvoorbeeld de weg kwijtraken of hun prooi niet vinden. In een nagebouwde omgeving in het lab monitort Hermans hoe haaienembryo’s zich ontwikkelen met en zonder magnetische velden.
Van kennis naar maatregelen
Met ecoloog Ruben Fijn (Waardenburg Ecology) is Grijzen op een klein vogeleiland in het Haringvliet. De ecoloog monitort in opdracht van de overheid het gedrag van de grote stern, door de vogels te ringen en te zenderen. De kennis die we verzamelen over het gedrag van vogels, legt Fijn uit, kan helpen bij het bepalen van de locaties op de Noordzee waar windparken komen te staan; de plekken dus waar minder vogels leven of overheen trekken.
Voor trekvogels heeft de overheid ook onderzoek en maatregelen in gang gezet. De maatregel om windparken stil te zetten bij grote vogeltrek over de Noordzee, is er een voorbeeld van. Die maatregel werd afgelopen mei voor het eerst toegepast. Hier ging uitgebreid onderzoek aan vooraf, onder andere met vogelradars die door de overheid op zee zijn geplaatst.
Bio-akoesticus Jeroen Hubert (universiteit Leiden) onderzoekt geluid in zee met een onderwatermicrofoon. Daarmee ‘beleef’ je wat vissen en andere dieren onder water horen. Volgens Hubert kunnen vissen en zeezoogdieren vooral van de bouw van windparken last hebben. Ook daarvoor kunnen weer maatregelen worden getroffen. Het respecteren van een geluidsnorm door geluidsisolerende maatregelen te gebruiken bij het heien van de funderingen van de windturbines, is een maatregel die inmiddels voor windparkeigenaren verplicht is tijdens de bouw. De overheid zorgt er zo voor dat de effecten van het onderwatergeluid tijdens de bouw worden verminderd.
Voedselweb
Luca van Duren, mariene ecoloog bij Deltares, wil weten wat windparken op zee doen met de groei van micro-algen. Want uiteindelijk, zo zegt ze, is al het leven in en rond zee afhankelijk van deze algen. Ze onderzoekt de gelaagdheid van het water en de veranderingen die daarin kunnen optreden bij de bouw van windparken. Op sommige locaties op de Noordzee kunnen windparken de gelaagdheid van het water beïnvloeden, waarbij er mogelijk verandering in de groei van de micro-algen kan optreden.
De wetenschappers zijn het erover eens: windenergie op zee is nodig om bij te dragen aan een oplossing voor de klimaatcrisis. Maar we moeten daarbij wel de vaart houden in het monitor- en onderzoekswerk en kennis verzamelen over de effecten van de bouw van al die windparken op het leven in en rond de Noordzee. De overheid zet zich in voor die kennisontwikkeling, onder andere met het onderzoeksprogramma Wozep (Windenergie op zee ecologisch programma). Wozep werkt samen met diverse partijen, zoals kennisinstituten, universiteiten en onderzoeksbureaus. De onderzoeken van Ruben Fijn van Waardenburg Ecology en Luca van Duren van Deltares zijn hiervan voorbeelden.
Meer info
Het programma Windenergie op zee: vloek voor de natuur? is terug te zien op NTR.nl.
Op het Noordzeeloket lees je meer over het Windenergie op zee ecologisch programma (Wozep), een programma van Rijkswaterstaat, in opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat.