Aanvaringen
Door de komst van nieuwe windparken neemt de kans op aanvaringen of aandrijvingen toe. Dat de schade daarbij groot kan zijn, bewees het ongeluk met de Julietta D in 2022. Dit vrachtschip botste tegen een windturbinefundatie en een transformatorplatform: de schade liep in de miljoenen. Rijkswaterstaat wil aanvaringen zoveel mogelijk voorkomen. Daarom wordt onderzocht hoe de kans op aanvaringen verkleind kan worden, wat de gevolgen zijn en hoe de schade beperkt blijft.
Er zijn drie deelonderwerpen binnen het onderzoeksthema Aanvaringen:
- Schip-turbine aanvaringen
- Schip-schip aanvaringen
- Menselijke factoren
‘Schip-turbine aanvaringen’ gaat over aanvaringen tussen schepen en windturbines. ‘Schip-schip aanvaringen’ gaat over aanvaringen tussen schepen onderling (in de buurt van windparken). En ‘human factors’ onderzoekt de invloed van mensen op de scheepvaartveiligheid: welke keuzes maken zij in stressvolle situaties, zijn ze zich voldoende bewust van de omgevingsgevaren en welke rol spelen taal- of cultuurverschillen?
Onderzoek gevolgschade schip-turbine aanvaringen
Kennis van de gevolgen van schip-turbine aanvaringen helpt de professionals van MOSWOZ om veiligheidsadviezen te geven en de handelingsprotocollen bij incidenten te verbeteren. Denk bijvoorbeeld aan een advies om te zorgen voor geschikte oliebestrijdingsmiddelen. Of een advies om de buitenhutten te ontruimen wanneer een cruiseschip een windpark in dreigt te drijven.
In 2020 is een verkennend onderzoek gedaan naar de schade die ontstaat bij schip-turbine aanvaringen. Zo is kennis opgedaan over wat er bij aanvaringen gebeurt met de windturbines. Afhankelijk van het type schip en de manier van aanvaren, kan de windturbine onbeschadigd blijven, ombuigen, breken of zelfs omvallen. De invloed van omgevingsfactoren op de schade, zoals de wind, golven en scheepsbelasting, wordt nader onderzocht.
Begin 2024 is een vervolgonderzoek afgerond dat de waarschijnlijke gevolgen van aanvaringen met 10MW windturbines in beeld brengt. Een computermodel voorspelt wat er in theorie in verschillende situaties gebeurt. Het geeft aan welk 'bezwijkgedrag' van de windturbine mag worden verwacht bij aanvaringen. Het onderzoeksrapport beschrijft acht mogelijke gevolgschades: van lichte schade tot een windturbine die volledig uit de bodem wordt gevaren. Van deze acht mogelijke gevolgschades zijn 2D-animaties gemaakt.
In maart 2025 is een vervolgonderzoek (pdf, 33 MB) afgerond dat de waarschijnlijke gevolgen van aanvaringen voor drie verschillende scheepstypen/-groottes in beeld brengt.
Met behulp van computermodellen wordt voorspeld welke scheepsschade kan worden verwacht bij aanvaring, respectievelijk aandrijving met een 10MW windturbine. Het onderzoeksrapport beschrijft twaalf verschillende simulaties. Twee extra simulaties zijn uitgevoerd om de schade te voorspellen die ontstaat wanneer de windturbine bezwijkt en de nacelle (bovenzijde van de toren) op het passagiersschip valt. Van alle mogelijke gevolgschades zijn 3D-animaties gemaakt.
Kennis van de gevolgen van schip-turbine aanvaringen helpt de professionals van MOSWOZ om veiligheidsadviezen te geven en de handelingsprotocollen bij incidenten te verbeteren. Denk bijvoorbeeld aan een advies om te zorgen voor geschikte oliebestrijdingsmiddelen. Of een advies om de buitenhutten te ontruimen zodra schepen een windpark in dreigen te drijven.
BowTies schip-schip en schip-turbine aanvaringen
In 2022 zijn er twee rapporten uitgebracht over de risico’s van aanvaringen op de Noordzee. Het eerste rapport, ‘Geactualiseerde BowTie aanvaringen schepen’, gaat over aanvaringen tussen schepen op de Noordzee, ook dicht bij windparken. ‘BowTies Schip-Windturbine aanvaring op de Noordzee’, het tweede rapport, gaat over de risico’s van schip-turbine aanvaringen. BowTie, letterlijk ‘vlinderstrik’, is een methode om op een duidelijke manier te laten zien wat de mogelijke oorzaken en gevolgen van een ongewenste gebeurtenis zijn. In beide rapporten staan adviezen voor beheersmaatregelen, zoals het beter volgen van de scheepvaart rondom windparken, oefeningen voor noodgevallen en de inzet van extra noodhulpslepers (ERTV’s).
Eind 2024/begin 2025 worden beide BowTies geactualiseerd op basis van monitoring, nieuwe kennis binnen MOSWOZ en overige ontwikkelingen in relatie tot scheepvaart en windparken op de Noordzee.
Simulatieonderzoek menselijke factoren
Rijkswaterstaat onderzoekt voor MOSWOZ ook de rol van menselijke factoren bij het risico op aanvaringen. Net als op de weg, moeten mensen op zee soms keuzes maken in stressvolle situaties. Hoe reageert een stuurman bijvoorbeeld op een ander schip dat gevaarlijk dichtbij komt? Een verkeerde keuze kan dan tot een aanvaring leiden.
Om meer inzicht te krijgen in deze ‘human factors’ voerden Intergo en Simwave in 2024 een verkennend simulatieonderzoek uit. Daarbij oefenden professionals in een virtuele omgeving met stressvolle situaties in de buurt van windparken op een toekomstige Noordzee – wanneer er meer windparken en grotere schepen zijn.
De thematrekkers van MOSWOZ hadden de scenario’s (pdf, 5 MB) voor de oefeningen opgesteld op basis van relevante onderzoeksvragen. Het simulatieonderzoek (pdf, 18 MB) (managementsamenvattingen in het Nederlands (pdf, 4.4 MB) en het Engels (pdf, 5.1 MB) ) beantwoordde per scenario meerdere onderzoeksvragen en leverde waardevolle inzichten op in de manier waarop mensen op zee informatie verwerken en beslissingen nemen. Zo kan worden bepaald of aanvullende maatregelen nodig zijn, en zo ja, hoe deze vorm kunnen krijgen. Wel vraagt het verkennende karakter van deze studie om een voorzichtige behandeling van de conclusies. Voor een kwantitatieve onderbouwing van de conclusies is uitgebreider onderzoek nodig.
